Inleiding

 

Zuid-Vallei is een verzamelnaam voor verschillende remediërende methoden, gericht op de onderdelen lezen, rekenen en spelling. De ontwikkelaars van deze methoden, Herman Wieberdink en Heleen Kuster, hebben deze materialen ontwikkeld om ondersteuning te bieden aan leerlingen die uitvallen binnen de reguliere leerlijn. Veel van de remediërende programma’s van Zuid-Vallei zijn gericht op het primair onderwijs (PO), maar er zijn ook enkele onderdelen gericht op het voortgezet onderwijs (VO). De materialen zijn ontwikkeld voor individuele begeleiding, maar kunnen indien gewenst ook worden ingezet bij begeleiding in kleine groepjes.

 

De Zuid-Vallei Printer is een online tool binnen Zuid-Vallei. Het bevat alle remediërende materialen van het programma Remediërend Spellen. Met deze applicatie kunnen remedial teachers (RT’ers), docenten en begeleiders eenvoudig oefenmateriaal klaarzetten, printen of opnieuw genereren.

 

Inzet Zuid-Vallei Printer

Waar je met alleen de papieren mappen steeds op zoek moet naar het betreffende oefenmateriaal en deze bladen moet kopiëren, verloopt dit met de Zuid-Vallei Printer veel efficiënter. De Printer van Zuid-Vallei combineert het werken op de computer met het werken op papier. De kracht van digitaal werken wordt ingezet om de werkdruk voor RT’ers, begeleiders en docenten te verminderen. Daarnaast stimuleert Zuid-Vallei – en dus ook de Printer – het oefenen op papier door de leerling.

 

Er zijn verschillende manieren waarop de Zuid-Vallei Printer kan worden ingezet. Enerzijds kun je door het selecteren van leerdoelen en klankgroepen snel geschikt oefenmateriaal genereren en uitprinten voor grotere groepen leerlingen. Dit kan met de zogenaamde Instant Printer. Daarnaast is het ook mogelijk om het oefenmateriaal nauwkeurig af te stemmen op de individuele leerbehoefte van een leerling. De ingebouwde methodetoets fungeert als nulmeting. Met behulp van de automatische foutenanalyse is direct te zien waar de hiaten in de spellingkennis zitten. Die analyse zet je met een paar drukken op de knop om naar leerdoelen binnen een behandeltraject. Dit maakt cyclisch werken heel eenvoudig: na het doorlopen van het oefenprogramma kan opnieuw de methodetoets worden afgenomen ter evaluatie. Dit nieuwe meetmoment is een logisch startpunt voor een nieuw handelingsplan of oefenprogramma.

 

De Zuid-Vallei Printer is zo opgezet dat iedereen er direct mee aan de slag kan. Een intuïtief menu loodst de gebruiker door de verschillende mogelijkheden heen. Het gegenereerde oefenmateriaal is volledig opgemaakt en direct klaar om geprint te worden.

Evidence based

Er zijn verschillende componenten opgenomen in de Zuid-Vallei Printer waarvan bewezen is dat ze effectief. Het ontwerp van de applicatie is gebaseerd op 'Handreiking voor de invulling van ondersteuningsniveau 2, 3 en 4 bij lees-/spellingproblemen en dyslexie' (2022):

 

• Taakgericht: Een taakgerichte interventie is effectiever (van der Leij, 2016). De focus op klank-tekenkoppeling, het toepassen van spellingregels en het schrijven van woord(delen) maakt het oefenmateriaal taakgericht.
• Systematisch: Een systematische opbouw is van belang (Shaywitz et al., 2008).  Daarom zijn er verschillende oefenniveaus en bouwen de spellingregels en -categorieën voort op elkaar.
• Expliciete instructie: Het belang van expliciete instructie (Shaywitz et al. (2008) zien we terug in instructielessen die worden gegenereerd. Daarnaast bevat elk printpakket een duidelijke en bondige instructie.
• Herhaling: Leerlingen met spellingproblemen en dyslexie hebben meer herhaling nodig. De Zuid-Vallei Printer bevat voldoende afwisselend oefenmateriaal en herhalingspakketten.
• Fonologisch georiënteerd: De klank-tekenkoppeling is essentieel voor het begrijpen en toepassen van spellingregels en staat daarom ook centraal binnen het remediërend materiaal.
• Oefenen op verschillende niveaus: In de Printer kan er worden geoefend op klank-tekenniveau, maar ook op woord- en zinsniveau. Dit is kenmerkend voor een kwaliteitsvol programma (Van der Leij, 2016).
• Aandacht voor woordstructuur: Binnen het programma is er aandacht voor zowel het hele woord als de morfologische structuur en letterclusters.

In de bijlage van deze handleiding staat een uitgebreide uitwerking van deze evidence based componenten.   

 

 

Hoofdstuk 1: Aan de slag met de Zuid-Vallei Printer

De Zuid-Vallei Printer is webbased. Na registratie kun je inloggen met je gebruikersnaam en wachtwoord.

 

Eenmaal ingelogd heb je alle functionaliteiten van de applicatie tot je beschikking. Het startscherm dat nu verschijnt, is hieronder weergegeven. In de volgende hoofdstukken wordt dieper ingegaan op de verschillende functies binnen de Zuid-Vallei Printer.

 

 

 

 

Twee producten in een

De Printer is eigenlijk twee producten in één. Deze twee producten zijn terug te vinden in de eerste twee knoppen in de menubalk:

1.  Instant printer. Voor losstaand oefenmateriaal kan direct gebruik worden gemaakt van de Instant printer.
2. Leerlingen. Het is mogelijk om voor individuele leerlingen een begeleidingstraject te starten waarbij gewerkt wordt met een periodieke toetsing en persoonlijke handelingsplannen.

 

 

Instant printer

De Instant printer kan direct worden ingezet om snel en eenvoudig oefenmateriaal uit te printen. Als gebruiker selecteer je een specifiek leerdoel in het menu. De applicatie genereert oefenmateriaal dat je alleen nog maar hoeft uit te printen. Mocht er herhaling nodig zijn, dan kun je met een druk op de knop eindeloze variaties genereren en opnieuw uitprinten. De Instant printer wordt verder toegelicht in hoofdstuk 2.

 

Individuele trajecten

De Printer is bovendien een uitstekend hulpmiddel voor individuele leerlingbegeleiding. Het programma neemt veel werk uit handen van de onderwijsprofessional. In slechts enkele stappen kan een volledig maatwerkprogramma worden samengesteld, dat vervolgens ingezet kan worden voor een remediërend traject, bijvoorbeeld op zorgniveau 3. Bij aanvang van een begeleidingstraject kan de methodetoets worden gebruikt om een analyse te maken van de spellingregels waaraan gewerkt moet worden. Op basis van de resultaten genereert de Printer oefenmateriaal dat gericht is op de specifieke verbeterpunten in de spelling. Naast deze nulmeting kan de toets gedurende het traject herhaaldelijk worden ingezet om de voortgang van de leerling nauwkeurig te monitoren. In hoofdstuk 3 wordt het leerlingbeheer toegelicht, waarna hoofdstuk 4 en 5 ingaan op de afname van de methodetoets en het opstellen van een individueel handelingsplan.

 

 

 

 

Hoofdstuk 2: De Instant printer

 

De Instant printer is de snelste manier om op basis van specifieke leerdoelen en klankgroepen oefenmateriaal te genereren om uit te printen.

 

Na inloggen vind je deze optie linksboven in het menu.

 

Klik op de knop ‘Instant printer’. De Instant printer opent een nieuw selectiemenu waarin je binnen een spellingcategorie het gewenste leerdoel kunt selecteren. Je kunt ook direct zoeken in het menu.

 

 

Als je tevreden bent met de selectie, kun je kiezen welke materialen je wilt uitprinten. Bij elk spellingonderdeel is een instructieles beschikbaar, perfect wanneer binnen de begeleiding een start wordt gemaakt met dit specifieke spellingonderdeel. Er is oefenmateriaal met begeleiding en oefenmateriaal zonder begeleiding beschikbaar. Daarnaast kunnen steunkaarten, dictees en de nodige herhalingsbladen worden geprint. En uiteraard kunnen docenten en RT’ers van elk printpakket de antwoordbladen genereren.  

 

In het volgende scherm staat je printblad klaar. Je kunt zowel de oefeningen als de antwoorden uitprinten. De knop ‘Nieuw blad’ genereert een nieuwe variatie op de oefeningen, zodat je de stof blijvend kunt herhalen.

 

 

 

Hoofdstuk 3: Leerlingbeheer

 

Als admin kun je leerlingen toevoegen, bewerken of verwijderen. Per leerling kun je een handelingsplan opstellen en methodetoetsen afnemen.

 

Kies in de menubalk van de Zuid-Vallei Printer de optie ‘Leerlingen’.

 

Het scherm dat in beeld verschijnt, biedt alle mogelijkheden met betrekking tot het beheer van leerlingen: leerlingen toevoegen, bewerken of verwijderen. Daarnaast kun je methodetoetsen of handelingsplannen starten.

 

 

Nieuwe leerlingen maak je eenvoudig aan door op de knop ‘Nieuwe leerlingen’ te klikken.

 

Voer de naam (voornaam en eventueel achternaam) van de leerling in en selecteer in welk leerjaar de leerling zit. Het is mogelijk om meerdere leerlingen tegelijkertijd toe te voegen aan het Zuid-Vallei Printer-account.

Klik op de blauwe knop ‘Toevoegen’ om de leerling(en) toe te voegen.

 

 

 

 

 

 

Hoofdstuk 4: Methodetoets aanmaken

Twee soorten  trajecten

De Zuid-Vallei Printer biedt twee trajecten die je kunt doorlopen met een leerling.

1. Je kunt ervoor kiezen om eerst een methodetoets af te nemen met een leerling om het niveau te bepalen.
2. Je kunt een handelingsplan aanmaken en de leerdoelen handmatig selecteren.

 

In dit hoofdstuk wordt het eerste traject toegelicht.

 

De methodetoets is een handig instrument om een nulmeting te doen voor een leerling en op basis daarvan een handelingsplan te genereren.

 

 

Klik in de menubalk op de knop ‘Leerlingen’. In het leerlingen scherm, kies je bij de betreffende leerling de optie ‘Acties’ en klik je vervolgens op de optie ‘Methodetoetsen’.

 

In het volgende scherm zie je dat je een keuze kunt maken uit de twee trajecten die bovenaan deze pagina staan beschreven: 1) een methodetoets afnemen om het niveau te bepalen of 2) direct een handelingsplan aanmaken.

Klik op de blauwe knop ‘Methodetoets aanmaken’.

Methodetoets aanmaken

Nadat je op de knop ‘Methodetoets aanmaken’ hebt geklikt, komt een nieuw scherm in beeld. Hier  kun je een toets starten met dezelfde instellingen als een eerdere toets. Deze optie is handig om na een eerste nulmeting te kijken hoe de ontwikkeling is geweest bij deze leerling. Je kan er ook voor kiezen om een nieuwe toets te starten.

 

Klik op de knop ‘Nieuwe methodetoets’. Onderstaand scherm verschijnt in beeld, waarin kan worden aangegeven welke versie van de methodetoets moet worden afgenomen en ook  welke blokken van het dictee moeten worden afgenomen, onder het kopje ‘Spellingniveaus’.

 

Klik daarna op ‘Methodetoets aanmaken’, onderaan de pagina. De methodetoets klaar.

Het is mogelijk om de methodetoets direct af te nemen bij de leerling, maar Zuid-Vallei Printer biedt ook de optie om de toetsafname op een ander moment uit te voeren.

Afname van de methodetoets

Wanneer je de toetsafname start wordt er eerst gestart met een opgave voorafgaand aan het daadwerkelijke dictee. Alle instructies die bij het dictee horen, staan in beeld  en worden tegelijkertijd auditief ondersteund.

 

Na de voorbeeldopgave start de toets. Eerst is een zin te horen, dan een woord uit die zin. Vervolgens moet de leerling dat woord typen in een invoerveld.

Indien nodig kan bij elke opgave van de methodetoets het woord of de zin worden herhaald.

Tevens kan een leerling altijd naar de vorige opgave om een eerder gegeven antwoord aan te passen. Bij de laatste opgave verschijnt de knop ‘Inleveren’.

 

 

 

 

Foutenanalyse bekijken

Nadat de leerling de toets heeft gemaakt, kan de docent of RT’er in het leerlingoverzicht klikken op ‘Acties’ en vervolgens op ‘Methodetoets’. In het nieuwe overzicht is nu te zien dat de toets is voltooid. Klik op ‘Details’ om de uitgebreide analyse te bekijken.

 

Hieronder staat een voorbeeld van een analyse. In de analyse is terug te vinden welke woorden door het kind goed en fout gespeld zijn. Daarnaast laat de Printer zien in welke categorieën deze woorden vallen.

 

Vanuit de analyse start je snel en eenvoudig een handelingsplan op maat.

 

Op basis van de foutenanalyse van de methodetoets wordt het handelingsplan gebruiksklaar weergegeven. Het biedt de docent of RT’er nog de mogelijkheid om leerdoelen te verwijderen, extra leerdoelen toe te voegen en/of de volgorde van de leerdoelen te veranderen door in het menu de blokken te verslepen.

 

Vanuit het definitieve plan kunnen nu alle materialen worden uitgeprint om mee aan de slag te gaan.

 

 

 

 

 

Hoofdstuk 5: Handelingsplan

 

Een docent of RT’er kan ervoor kiezen om een handelingsplan te genereren vanuit een methodetoets, maar dat hoeft niet.

 

Als je in het leerlingmenu klikt op ‘Acties’ en daarna op ‘Handelingsplannen’, kom je in een scherm waar je een nieuw handelingsplan kunt aanmaken.

 

Daarna vink je aan dat je geen methodetoets wilt gebruiken, maar in plaats daarvan handmatig het plan wil opstellen.

 

Voor het handelingsplan kun je meerdere leerdoelen selecteren. Aan de rechterkant van het scherm kun je leerdoelen verslepen met je muis om de volgorde te bepalen.

 

 

 

 

Hoofdstuk 6: Docentbeheer

Als admin kun je docenten toevoegen, verwijderen of bewerken. Elke docent kan vervolgens worden gekoppeld aan een of meerdere leerlingen.

 

Kies in de menubalk van de Zuid-Vallei Printer de optie ‘Docenten’.

 

Het scherm dat in beeld verschijnt, biedt alle mogelijkheden met betrekking tot het beheer van docenten: docenten toevoegen, verwijderen, bewerken of leerlingen toevoegen aan het docentenaccount voor verder beheer.

 

 

Als je op ‘Docent toevoegen’ klikt, opent er een pop-upscherm waarin je stap voor stap alle gegevens kunt vullen.

 

Na het invullen van de naam, het e-mailadres en de inloggegevens van de docent kan op het volgende scherm worden bepaald welke leerlingen aan deze docent worden toegewezen.

 

Klik daarna op de blauwe knop ‘Aanmaken’. De docent ontvangt een e-mail met daarin de inloggegevens. Het docentenaccount is nu aangemaakt.

 

Bijlagen

 

Bijlage 1 – Evidence based componenten Zuid-Vallei Printer

 

Al jaren wordt Zuid-Vallei Remediërend Spellen effectief ingezet op zorgniveau 3 en bij de begeleiding van leerlingen met (lees- en) spellingproblemen. Maar wat maakt nu dat dit remediërende programma zo effectief is? Dat komt omdat de remediërende materialen en de Zuid-Vallei Printer de volgende werkzame componenten bevatten. Deze componenten zijn terug te vinden in de 'Handreiking voor de invulling van ondersteuningsniveau 2, 3 en 4 bij lees- en/spellingproblemen en dyslexie'.

 

• Taakgericht: Er wordt gewerkt aan letters, klanken, woorden, teksten.
  
  Een taakgerichte interventie is effectiever (van der Leij, 2016). Bij klankzuivere woorden ligt de focus op de klank-tekenkoppeling, waarbij eerst het herkennen van de letters en klanken centraal staat. Bij het oefenen van verschillende spellingregels ligt de nadruk op het zelf schrijven van het woord(deel) en het nadenken over de juiste spelling.

 

• Systematisch: De planning van activiteiten wordt afgestemd op de leerdoelen op korte en lange termijn, waarbij wordt uitgegaan van een beredeneerde opbouw in moeilijkheidsgraad.
  
  Onderzoek van Shaywitz, Morris en Shaywitz (2008) toont aan dat interventies systematisch opgebouwd moeten. De remediërende materialen van Zuid-Vallei volgen altijd een rode draad en hebben een systematisch opbouw. Dit geldt voor de spellingregels die één voor één aan bod komen, voor de manier waarop de spellingcategorieën elkaar opvolgen, maar ook binnen het oefenmateriaal van elke spellingregel. Er wordt voortgeborduurd op wat de leerling al heeft geleerd/beheerst. Bij elke nieuwe spellingregel wordt er systematisch gewerkt: eerst een instructieles, gevolgd door materiaal voor tutorlessen, waarin de focus verschuift naar het zelfstandig oefenen. 

 

• Expliciet: De leerstof wordt in kleine stapjes aangeboden, waarbij de leerkracht of lees- /spellingspecialist het gewenste lees- en schrijfgedrag precies voordoet en moeilijkheden stapsgewijs bespreekt.
  
  

  Behalve een systematische opbouw, hebben Shaywitz, Morris & Shaywitz (2008) ook aangetoond dat expliciete instructie noodzakelijk is binnen de interventie. Dit is ook toegepast binnen Zuid-Vallei en zeker binnen de Printer.

  De expliciete instructie is duidelijk terug te zien in de vernieuwde indeling van de instructieles en het aanbod van de verschillende printpakketten. De instructieles bevat een duidelijke uitleg van het leerdoel, er wordt expliciet uitgelegd wat de leerling moet leren en hoe de spellingregel moet worden toegepast.

  In de andere oefenpakketten wordt er altijd teruggeblikt op deze uitleg. Daarnaast is er ruim voldoende oefenmateriaal beschikbaar waarmee de stof kan worden verwerkt en geïnternaliseerd.

   

 

• Herhaling: Leren gaat van verwerven, bereiken van accuratesse, versnellen door automatiseren naar flexibel toepassen of generaliseren. Herhaling is voor alle leerlingen nodig, maar leerlingen met lees- en/of spellingproblemen hebben meer herhaling nodig om tot automatiseren te komen.
  
  

  Het standaard oefenprogramma per spellingregel bevat al voldoende gevarieerd oefenmateriaal. Daarnaast is er voor elke spellingregel een aantal pakketten met herhalingsbladen beschikbaar om de stof te kunnen blijven herhalen.

   

 

• Fonologisch georiënteerd: Er wordt steeds gewerkt met aandacht voor de kwaliteit, met name de gedetailleerdheid, van de fonologische representaties van woorden.
  
  

  Het volledige programma van Remediërend Spellen is fonologisch georiënteerd. Bij het eerste onderdeel, luisterwoorden, wordt er geoefend met het herkennen van de standaard klank-tekencombinatie. Bij de categorieën letterclusters en stomme klank woorden ligt de nadruk op het herkennen en automatiseren van een serie vaste letters binnen een woord die samen een vaste klank hebben (denk aan medeklinkerclusters en morfemen als -lijk en -heid). Bij regelwoorden wordt gekeken naar woorden die niet uit klankzuivere klank-tekenparen kunnen worden opgebouwd. De focus ligt op de systematische verandering van de spelling. Tot slot ligt bij de categorieën weetwoorden en leenwoorden de focus op de uitzondering op de klank-tekencombinatie.

   

 

• Oefenen op (letter-/klank-), woord-, zins- en tekstniveau: Na elke introductie van een nieuwe moeilijkheid wordt er op verschillende niveaus geoefend.
  
  

  Dit element is terug te zien in de opbouw en systematiek van het programma. Meestal wordt er gestart met een aantal eenvoudige oefenvormen waarbij de leerling een klank moet herkennen, bijvoorbeeld door deze te omcirkelen. Daarna wordt er overgestapt naar meer actieve oefenvormen waarbij de focus ligt op de spelling van het hele woord.

   

 

• Aandacht voor woordstructuur: De instructie moet niet alleen gericht zijn op het hele woord, maar ook op de woordstructuur en de eenheden binnen een woord.
  
  

  Binnen het complete remediërende programma is er aandacht voor de morfologische structuur en de letterclusters. Dit heeft te maken met de spellingregels die worden geoefend, maar ook met de focus op klankgroepen en verschillende bijpassende oefenvormen.

   

 

De overige componenten komen in mindere mate terug in Zuid-Vallei Printer. Voor de volledigheid zetten we ze hier wel uiteen:

• Eerst goed, dan snel (tempoverhoging, blijvend aandacht voor accuratesse): Eerst aandacht voor nauwkeurigheid, daarna voor snelheid, en uiteindelijk voor geautomatiseerd (zo goed als aandachtvrij) werken. Door de aard van Zuid-Vallei Printer is dit punt niet geïmplementeerd.

 

• Aandacht voor lees- en spellingmotivatie: Door te werken aan verbeteren van lees- en spellingcompetentie.

 

• Aandacht voor gerichte feedback: Feedback is afgestemd op het doel: Hoe doet de leerling het nu (feedback)? Wat wil de leerling bereiken (feed-up)? Wat moet de leerling daarvoor doen (feed-forward)? En de basisbehoefte van de leerling.

 

• Aandacht voor generalisatie: Werken aan flexibele toepassing in nieuwe situaties.

 

Bijlage 2 – Spellingcategorieën

 

In deze bijlage geven we een overizcht van alle spellingcategorieën die zijn opgenomen in de Zuid-Vallei Printer.

 

 

Luisterwoorden

• Korte klanken
• Korte klank a
• Korte klank o
• Korte klank i
• Korte klank u
• Korte klank e

 

• Lange klanken
• Lange klank aa
• Lange klank oo
• Lange klank uu
• Lange klank ee

 

• Tweetekenklanken
• Tweetekenklank oe
• Tweetekenklank ie
• Tweetekenklank ui
• Tweetekenklank eu
• Gemengde tweetekenklanken

 

• Medeklinkers
• Letter b
• Letter p
• Letter d
• Letters b, p, d gemengd

 

• Gemengde klankparen
• Aa en a gemengd
• Oo en o gemengd
• Aa, a , oo, o gemengd
• Ee en e gemengd
• Uu en u gemengd
• Ee, e, i gemengd

 

• Klankzuivere woorden
• MK/KM/MM woorden
• MMKM/MKMM woorden
• MMKMM woorden
• Woorden met 3 opeenvolgende medeklinkers
• MMKMM/MMMKM/MKMMM woorden
• Gemengde woorden met veel medeklinkers

 

Letterclusterwoorden

• Woorden met sch- en schr-
• Woorden met -ng
• Woorden met -nk
• Woorden met -aai, -ooi, -oei
• Woorden met -eeuw, -ieuw, -uw

 

Stomme klank woorden

• Woorden met be-, ge-, ver-, te-
• Woorden met -e, -en, -el, -er
• Woorden met -ig
• Woorden met -lijk
• Woorden met -end, -erd, -em
• Gemengde stomme klanken

 

Regelwoorden

• Woorden met -eer, -oor, -eur
• Woorden met kleefletters
• Woorden met eind -d -t
• Woorden met eind -b -p
• Woorden met -gt en -cht
• Voorbereiding lange korte klinkerregel
• Regel 1: Klankgroepregel
• Regel 2: Lange klinkerregel
• Regel 3: Korte klinkerregel
• Lange en korte klinkerregel (gemengd)
• Lange klinker einde woord
• Woorden met meervoud ss/z
• Woorden met meervoud ff/v
• Woorden met meervoud ‘s
• Gieter/gitaar regel
• Stoffelijk bijvoeglijk naamwoorden
• Herhaling regelwoorden

 

Weetwoorden

• Woorden met v- en f-
• Woorden met s- en z-
• Woorden met ei en ij
• Woorden met au en ou

 

Leenwoorden

• Woorden met -tie
• Woorden met -ctie
• Woorden met -isch
• Woorden met -ge
• Woorden met c
• Woorden met ch- (chef)
• Woorden met y (lolly)
• Woorden met x (taxi)
• Woorden met é (café)
• Woorden met ou (route)
• Woorden met eau (cadeau)
• Woorden met -th